Budżet miasta i gminy jest rocznym planem jej dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów gminy, a także przychodów i wydatków zakładów budżetowych oraz funduszy celowych miast i gminy. Budżet jest uchwalany w formie uchwały na rok budżetowy. Uchwalenie budżetu należy do wyłącznej kompetencji rady gminy, a opracowanie projektu budżetu - do wyłącznej kompetencji burmistrza.
Podstawowe zasady i terminy obowiązujące na etapie projektowania i uchwalania budżetu uregulowane zostały w ustawie o samorządzie gminnym i ustawie o finansach publicznych, natomiast procedurę uchwalania budżetu oraz szczegółowość materiałów towarzyszących projektowi budżetu określa rada.

Wykonywanie budżetu należy do burmistrza i wymaga opracowania, w ciągu 21 dni od uchwalenia budżetu, układu wykonawczego, przedstawiającego dochody i wydatki budżetu w podziale na działy, rozdziały i paragrafy klasyfikacji budżetowej.
W tym samym terminie burmistrz opracowuje plan finansowy zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych gminie ustawami oraz przekazuje gminnym jednostkom organizacyjnym informacje o ostatecznych kwotach ich dochodów i wydatków oraz o wysokości dotacji i wpłat do budżetu.
Wszystkie wydatki budżetowe nieujęte w planach finansowych innych jednostek budżetowych, w tym: dotacje dla zakładów budżetowych, dotacje i środki przekazywane na rzecz innych jednostek samorządu terytorialnego i związków komunalnych, płatności i składki na rzecz instytucji oraz wydatki związane z funkcjonowaniem rady miasta i gminy burmistrz ujmuje w planie finansowym urzędu miasta i gminy.
Realizacja dochodów i wydatków gminy przebiega zgodnie z ustalanym przez burmistrza harmonogramem.

Zmian w budżecie, w ramach ustawowych uprawnień, dokonuje rada miasta i gminy i burmistrz. W ramach swoich uprawnień burmistrz może dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetowych polegających na zmianach planu dochodów i wydatków związanych ze zmianami kwot dotacji celowych oraz polegających na zmianach w planie dochodów wynikających ze zmian kwot subwencji, a także na przenoszeniu wydatków z rezerw budżetowych.
Inne zmiany w planie wydatków budżetu mogą być dokonywane przez burmistrza tylko na podstawie upoważnienia udzielonego przez radę miasta i gminy. Upoważnienie to nie może obejmować przeniesień wydatków między działami klasyfikacji budżetu.

Burmistrz sporządza, w zakresie określonym przez radę miasta i gminy, informację z przebiegu wykonania budżetu za I półrocze i przedkłada ją w terminie do dnia 31 sierpnia radzie gminy i regionalnej izbie obrachunkowej.
W terminie do dnia 31 marca po zakończeniu roku budżetowego burmistrz sporządza roczne sprawozdanie z wykonania budżetu.
Wykonanie budżetu podlega ocenie komisji rewizyjnej, która sporządza i przedkłada radzie gminy wniosek o udzielenie lub nieudzielenie burmistrzowi absolutorium. Wniosek komisji rewizyjnej opiniuje regionalna izba obrachunkowa.
Rada miasta i gminy rozpatruje przedłożone przez burmistrza sprawozdanie z wykonania budżetu oraz, w terminie do dnia 30 kwietnia po zakończeniu roku budżetowego i podejmuje decyzję w sprawie absolutorium dla burmistrza.